Winnaars prijsvraag voor open datamarkt vullen elkaar perfect aan

Een prijsvraag voor ideeën over een open, betrouwbare en eerlijke markt voor data heeft twee winnaars opgeleverd: Dexes en Madaster. Zij winnen een bijdrage van € 750.000,- om een grote ambitie waar te maken: het wegnemen van technische en juridische drempels, zodat waardevolle data slim kunnen worden gedeeld. Het belang daarvan wordt ook duidelijk in de huidige coronacrisis. De prijsvraag is een initiatief van de Metropoolregio Amsterdam en de Amsterdam Economic Board.

De vonk tussen Dexes en Madaster sloeg over in de ronde waarin de deelnemers hun ideeën konden ‘pitchen’. ‘Fantastisch, wat jij allemaal bedénkt’, zei Hayo Schreijer van Dexes tegen Pablo van den Bosch van Madaster. ‘Fantastisch, wat jij allemaal kán’, reageerde Van den Bosch.

Materialenpaspoort voor gebouwen

Dat zit zo: Madaster wil, net als het Kadaster voor grond, dé registratiedatabank worden voor de gebouwde omgeving. Samen met Cirkelstad, een coöperatie die organisaties en steden met circulaire ambities in de bouw bij elkaar brengt, vindt Madaster dat alle gebouwen in Nederland een materialenpaspoort zouden moeten krijgen om daarmee waarde toe te kennen aan (bouw)materialen.

‘Met behulp van technologie en data willen wij de transitie naar de circulaire economie mogelijk maken’, zegt Van den Bosch. ‘En met deze databank kunnen wij bijvoorbeeld ook marktplaatsen voorzien van informatie over vrijkomende materialen uit gebouwen, zodat vraag en aanbod bij elkaar kunnen komen. De informatie zegt ook veel over bijvoorbeeld de veiligheid en toegankelijkheid van een gebouw, wat weer relevant is voor de brandweer en de overheid.’

Bijdrage aan groene, gezonde en slimme metropoolregio

De gemeente Amsterdam schreef de prijsvraag vorig jaar formeel uit, met als beloning een investering van € 750.000,- ter stimulering en toepassing van een open markt voor data-uitwisseling. Ontwikkeling van deze markt moet ervoor zorgen dat overheden, bedrijven en kennisinstellingen met data bijdragen aan een groene, gezonde en slimme Metropoolregio Amsterdam. De prijsvraag sloot precies aan bij wat Madaster belangrijk vindt, zegt Van den Bosch. ‘Wij willen dat andere partijen de data op een nette manier kunnen gebruiken, op basis van de TADA-principes.’

Madaster is daarmee een specifieke toepassing van wat Dexes wil realiseren, zegt Schreijer. ‘Er is heel veel waardevolle data, maar er zijn nog te veel technische en juridische drempels om deze slim te kunnen delen. En daar willen wij met Dexes verandering in brengen. We laten een enorme economische en maatschappelijke waarde liggen als we dit niet faciliteren.’

Dexes is een nieuwe organisatie, opgericht door de bedrijven Textinfo, Coherenza en Argu. Textinfo is gespecialiseerd in het zoeken in ongestructureerde data en werkt al langer samen met Coherenza, waarvan Schreijer co-founder is. Samen zijn ze onder meer verantwoordelijk voor data.overheid.nl, het nationale dataportaal van de Nederlandse overheid. Voor de prijsvraag betrokken zij ook startup Argu, die gespecialiseerd is in linked-datatechnologie — daarover zo meer. ‘Zij verzamelen bijvoorbeeld alle raadsinformatie van gemeenten en maken die herbruikbaar’, licht Schreijer toe.

Open standaarden

Dexes wil het delen van data door publieke, private en publiek-private organisaties faciliteren door drempels weg te nemen. ‘Veel data is commercieel- of privacygevoelig, die willen en kunnen organisaties dus niet zomaar delen’, legt Schreijer uit. ‘Op ons platform kun je straks zelf aangeven onder welke condities je bepaalde data toch wil delen en met wie. Zo ontstaat een datadeal: daarin wordt de precieze afspraak onweerlegbaar vastgelegd.’

Wat Dexes heeft voorgesteld,  bestaat nog niet. ‘Het is dus ook niet gemakkelijk om ons plan uit te voeren’, zegt Schreijer. ‘Maar met Madaster samen willen we laten zien dat het werkt.’ Madaster is al een paar jaar bezig en inmiddels hebben gebruikers van het platform zo’n duizend gebouwen geregistreerd. Van den Bosch: ‘Er zit ingewikkelde technologie achter: cloud computing, big data, het slim koppelen van databronnen. En het sluit ook aan bij de steeds verdergaande digitalisering van de bouw. Wij hebben ons tot nu toe vooral beziggehouden met de registratie van de gebouwde omgeving. De standaarden en voorwaarden om data te delen met anderen, bijvoorbeeld via een datamarkt, hadden nog niet onze aandacht. Door samen te werken met Dexes kunnen we wat wij hebben bedacht veel breder trekken en onze gebruikers op veel meer gebieden verantwoord met data laten omgaan.’

Solid Pods

Bij de technologie die Dexes wil gaan toepassen, staan zogenoemde ‘Solid Pods’ centraal. Het idee hiervoor is afkomstig van Tim Berners-Lee, die hiermee de datamacht van grote bedrijven wil indammen. Ieder individu en elke organisatie kan zo’n Solid Pod aanschaffen, waarin je al je data opslaat. Vervolgens kun je applicaties middels een link toegang geven tot die data.

Wereldwijd hebben nu nog maar zo’n duizend mensen een eigen pod, vertelt Schreijer. ‘Ik heb er ook één, om te testen hoe ik de regie over mijn eigen data kan krijgen. Solid staat nog in de kinderschoenen, maar de ontwikkeling gaat hard. De druk is namelijk groot: we willen af van die centrale systemen die al die data over ons verzamelen.’ Met de Solid pods levert Dexes daarnaast een bijdrage aan de ontwikkeling van de Amsterdam Data Exchange (AMdEX). Onder deze naam heeft een kopgroep van partijen in de regio zich verzameld om betrouwbaar data delen mogelijk te maken.

Het project heeft een looptijd van twee jaar en elke drie maanden wordt iets opgeleverd. Er wordt nu hard gewerkt aan een eerste versie van Dexes en aan een eerste versie van een standaard voor datadeals. Ook dat laatste zorgt voor wat hoofdbrekens, zegt Schreijer. ‘Hoe bedenk je een standaard die werkt voor alle mogelijke soorten datadeals? Waarin alle mogelijke condities kunnen worden opgenomen? Daar zijn we samen met betrokken partijen dus nog wel even op aan het puzzelen.’

Ook buiten de MRA

‘Een nadrukkelijk onderdeel van de prijsvraag was dat de datamarkt ook buiten de Metropoolregio Amsterdam kan werken. Dexes ontwikkelt een generieke oplossing die voor elke regio of organisatie het makkelijk delen van data kan ondersteunen. Voor Madaster is wereldwijd al veel interesse’, vertelt Van den Bosch. ‘We gaan ook starten in Zwitserland, Noorwegen en in Londen en er is ook interesse uit onder meer Taiwan en Australië.’

Het Madaster-platform is inmiddels in gebruik in het merendeel van de 32 gemeenten in de Metropoolregio Amsterdam. En een veelheid van bouwondernemingen, architecten en (woning)ontwikkelaars gebruiken Madaster om volledige gebouwen, dus constructie, materialen en producten, vast te leggen. Het maakt onder meer hergebruik in de toekomst eenvoudiger en financieel interessant.

Terwijl Dexes met het prijzengeld werkt aan de achterliggende technologie, gebruikt Madaster het om haar functionaliteiten te verbeteren. Van den Bosch: ‘Daarvoor is ICT-capaciteit nodig, we moeten erover communiceren, mensen helpen bij het registreren van hun gebouw, zorgen dat toezicht goed geregeld is en de functionele toepassingen meer uitnutten. Wij kunnen het geld van de prijsvraag dus ook goed gebruiken.’

‘Use cases‘

Wat merken de inwoners van de Metropoolregio Amsterdam ervan als Dexes wordt gelanceerd met Madaster als ‘use case’? Madaster maakt de transitie naar een circulaire economie eenvoudiger, zegt Van den Bosch. ‘Daar profiteert iedereen natuurlijk van. En ook van de olievlekwerking van ons idee naar andere sectoren. Heel praktisch heb je iets aan Madaster als je woningeigenaar bent: dan weet je meteen de materiaalwaarde van je woning. Dankzij het materialenpaspoort weet je ook precies oppervlaktes van kozijnen en met welke verf die geverfd zijn. Dus bij onderhoud kun je veel nauwkeuriger je schilder een opdracht geven. En ook bij verbouwingen heb je er direct iets aan als je weet van wat voor materialen een wand of je dakkapel is gemaakt.’

Dexes wil nog een andere ‘use case’ gebruiken om aan te tonen dat hun idee werkt. ‘Amsterdam heeft nu zo’n zestien use cases uitgewerkt’, vertelt Schreijer. ‘De Amsterdamse haven is een mooi voorbeeld. Daar zou je, door slim data te delen over energieverbruik en energie-aanbod, energieslurpende machines pas kunnen aanzetten als er veel aanbod is uit bijvoorbeeld zonnepanelen. Om zo efficiënt van beschikbare energie gebruik te maken en de druk op het energienet te verminderen.’

Datadelen voor coronavaccins

De huidige coronacrisis maakt het belang van datadelen extra actueel. Voor gerichte zorg en de ontwikkeling van een vaccin zijn veel verschillende soorten data nodig. Denk bijvoorbeeld aan epidemiologische data, data over het ziekteverloop en testresultaten van vaccins. Die data zijn nu verspreid bij veel verschillende partijen, zoals ziekenhuizen, klinisch onderzoekers, biochemici en industrie. Ook is veel data commercieel of privacygevoelig. Toch moeten alle beschikbare data zonder belemmeringen beschikbaar zijn. De vragen zijn nu waar je relevante data vindt, welke condities en afspraken je over gebruik moet maken en hoe je toegang tot die data krijgt.

Een datamarktplaats zoals Dexes die voor ogen heeft, kan ook in dit geval helpen, zegt Schreijer. ‘Met een slimme zoekmachine en duidelijkheid over de condities van elke data-aanbieder kunnen datadeals ontstaan. Zo kan veel data die normaal niet worden gedeeld beschikbaar worden gemaakt.’

Grootse ambities

Van den Bosch werkte in de financiële dienstverlening toen hij een paar jaar geleden Thomas Rau tegenkwam, een bevlogen architect die op vele gebieden grenzen verlegt en de status quo ter discussie stelt. ‘Hij vroeg mij om mee te denken over hoe we het kapitaal zouden meekrijgen om een nettere wereld te realiseren. Ik heb toen met hem onder meer Madaster bedacht.’

Zijn ambities zijn groot. ‘Over vijf jaar is Madaster in alles wat er gebouwd wordt een bron van informatie: als marktplaats, voor financiers, gebiedsontwikkelaars en ook voor de publieke sector.’

Voor Schreijer was de prijsvraag een duwtje in de rug. ‘Data.overheid.nl biedt al inzicht in alle beschikbare data. De prijsvraag zette ons aan om na te denken over hoe we hierop zouden kunnen doorontwikkelen om het delen van data te ondersteunen. En met wie we dat dan zouden kunnen doen.’

Schreijer heeft eveneens grootse ambities met Dexes. ‘Ik zou graag zien dat over een jaar of tien datadelen een nutsvoorziening is geworden. Dat je er niet meer bij stil hoeft te staan dat wat erachter zit best complex is, net als water uit de kraan halen.’

Ook bijdragen aan een eerlijke, open en betrouwbare datamarkt?

-Neem contact op met Hayo Schreijer of Pablo van den Bosch.
-Kijk op http://towardsamdex.org of neem contact op met Willem Koeman.