Thomas Rau in MRA University: ‘Klimaatverandering vraagt om mindchange’

We moeten toe naar een ander systeem, waar macht en verantwoordelijkheid weer aan elkaar gekoppeld zijn. Dat was de boodschap in het webinar van MRA University op dinsdag 2 juni. Alleen zo kunnen we toewerken naar een circulaire en klimaatneutrale economie.

‘De coronacrisis laat zien dat we snel kunnen veranderen. Dat is ongelofelijk hoopvol. Maar het is geen garantie dat we na de crisis een betere of een slechtere wereld bouwen’, zei gastspreker Thomas Rau, architect, oprichter van Madaster en vooraanstaand denker over de circulaire economie. Een echt duurzaam herstel vraagt om een ‘mindchange’. Rau adviseert om daar actief aan te werken. ‘Laat het opbouwen van de economie daarom niet alleen over aan mensen uit het oude systeem.’

Rau was alweer de zevende spreker in de reeks MRA University die de Metropoolregio Amsterdam (MRA), de gemeente Amsterdam en de Amsterdam Economic Board wekelijks organiseren over de impact van de coronacrisis. Kijk het webinar hier terug:

Deze video wordt niet getoond omdat er (nog) niet akkoord is gegaan met het plaatsen van cookies.
Wijzig keuze

‘Oneindige groei past niet binnen een gesloten systeem‘

De wereld kan worden beschouwd als een gesloten systeem, waar niets uitgaat, maar ook niets bijkomt (behalve dan zonne-energie). Een leerling van een basisschool begrijpt al dat oneindige groei niet past binnen zo’n gesloten systeem. Niet alleen wij moeten het doen met de materialen die we op aarde vinden, dat geldt ook voor de generaties na ons. Materialen gebruiken en daarna weggooien, is geen duurzame oplossing. Toch is dat nog steeds vaak het verdienmodel: lampen die na duizend uur stuk gaan en elektrische auto’s die zoveel kobalt nodig hebben, dat de wereldwijde voorraad binnen de kortste keren zal zijn uitgeput.

Rau haalt het voorbeeld aan van Airbnb: ‘Ze maken geen bedden op en ze serveren geen ontbijt, toch zien we hen als het grootste hotelbedrijf ter wereld. Ze zijn de grootste met niets, ze hebben maximale macht, maar geen verantwoordelijkheid.’ Ook de klanten krijgen in zijn ogen geen transparante producten en diensten, als macht en verantwoordelijkheid niet in dezelfde hand zijn.

Verdienmodellen die macht en verantwoordelijkheid koppelen

Inmiddels zijn er ook verdienmodellen waarbij het anders gaat. Zo levert Philips aan Schiphol verlichting ‘as a service’. Dankzij omdenken en langjarige afspraken is het rendabel om te investeren in verlichting die lang meegaat en weinig onderhoud en energie vraagt. Ook Volvo ontwikkelt zich bijvoorbeeld van autoverkoper naar dienstverlener die mobiliteit aanbiedt.

In de ‘as a service’-verdienmodellen worden producten niet meer verkocht, maar alleen in bruikleen gegeven. Dit bibliotheekprincipe kan ook worden toegepast op materialen. Samen met het Vaticaan is Rau bezig om dit voor een aantal Afrikaanse mijnen uit te werken. Zo zou de mijn de verantwoordelijkheid kunnen houden over de waardevolle grondstoffen, of ze nu net gewonnen zijn of terugkomen via een retoursysteem om opnieuw te kunnen worden gebruikt in andere producten.

‘Af van de term vastgoed’

Rau refereerde ook aan zijn eigen vakgebied, de architectuur, en stelde dat we af moeten van de term ‘vastgoed’. Door alle gebouwen te beschouwen als tijdelijk, als ‘losgoed’, kunnen we de circulaire economie beter inrichten. Met Madaster kunnen partijen registreren welke materialen zij in bijvoorbeeld gebouwen hebben verwerkt. Met deze data kunnen niet alleen de materialen na de levensduur van het gebouw goed worden beheerd, maar kunnen ook allerlei partijen apps en diensten gaan aanbieden. In de Metropoolregio Amsterdam (MRA) wordt inmiddels geëxperimenteerd met een omgevingsregister, na het recent winnen van een MRA-prijsvraag. Ook bij data is het belangrijk dat macht en verantwoordelijkheid in één hand blijven. Partijen blijven zelf eigenaar van de data en bepalen wat er wel en niet mee kan worden gedaan.

Duurzaam inkopen met impact

Jacqueline Cramer, lid van de Amsterdam Economic Board en Regisseur Circulaire Economie van de Board, vertelde dat de Board partijen oproept om hun facilitaire inkoop en levering met impact te gaan doen en hun ervaringen te delen. Ze haalde de weerbarstige praktijk aan die duurzaam inkopen van bijvoorbeeld beeldschermen in de weg zit. ‘Dit zijn internationale en complexe ketens, en inkopers willen liever geen risico’s nemen’. Rau begrijpt dat lineaire producten maar moeizaam passen in een circulair systeem. ‘Het is een oude reflex om op die manier naar risico’s te kijken. Door te vragen naar prestaties bij aanbestedingen kan de creativiteit en de expertise van de markt worden ingezet. De overheid kan dit ondersteunen met wet- en regelgeving.’ Hoewel zijn ongeduld voelbaar is, roept Rau toch op om elkaar te helpen. ‘Het is oncomfortabel om je denken te moeten bijstellen. Toch moeten we echt af van ons antropocentrische wereldbeeld.’

Doe mee met Inkopen met impact

Met elke euro die wordt besteed aan producten en diensten, kan een organisatie de keuze maken voor een duurzamer, eerlijker of innovatiever alternatief. Daarmee is Inkopen met impact een belangrijke driver voor een slimme, groene en gezonde toekomst van de Metropoolregio Amsterdam. Systemen en gewoontes worden zo doorbroken.