Koning neemt Zeesluis IJmuiden officieel in gebruik

Koning Willem-Alexander heeft op 26 januari officieel de Zeesluis IJmuiden in gebruik genomen. Met een druk op een knop opende de koning vanuit het Sluis Operatie Centrum de binnendeur van de grootste zeesluis ter wereld. Daarmee gaf het staatshoofd officieel het eerste schip, Bontrup Amsterdam, toegang tot het Noordzeekanaal. Het schip werd daar welkom geheten door een vloot van schepen, die representatief is voor de nautische dienstverleners en publieke partijen in de haven, zoals het Loodswezen, de kustwacht, de Koninklijke Marechaussee, de douane en KNRM.

Dankzij de nieuwe zeesluis blijven het Noordzeekanaalgebied, de havens van Amsterdam en de Europese achterlandverbindingen de komende honderd jaar goed bereikbaar. De investering in deze nieuwe maritieme toegang betekent een belangrijke verbetering voor de bereikbaarheid op het hoofdvaarwegennet. De goede bereikbaarheid van het Noordzeekanaalgebied via de zeesluis draagt bij aan belangrijke transities in de havens, zoals de energietransitie en de omslag naar een circulaire economie. Deze kunnen zich met de komst van de zeesluis blijven ontwikkelen en uitbreiden en zo een aandeel leveren aan de noodzakelijke verduurzaming van de economie en samenleving.

Getijdeonafhankelijk schutten

De nieuwe, grotere zeesluis vervangt de Noordersluis uit 1929, die na bijna honderd jaar aan vervanging toe is. De Zeesluis IJmuiden is 500 meter lang, 70 meter breed en 18 meter diep en is daarmee de grootste zeesluis ter wereld. De diepte van 18 meter maakt het voor schepen mogelijk de zeesluis vanaf zeezijde getijdeonafhankelijk te gebruiken en vlot en veilig naar de Amsterdamse havenregio te varen. Hierdoor zijn de havens 24/7 bereikbaar via de zeetoegang in IJmuiden. Het schutten via de nieuwe zeesluis is beter te plannen en verloopt efficiënter. Dat maakt de scheepvaartafwikkeling voorspelbaarder en daarmee de dienstverlening betrouwbaarder.

Zeesluis als waterkering

De zeesluis torent boven het sluizencomplex IJmuiden uit. Reden hiervoor is dat de zeesluis op een waterkerende hoogte is gebouwd van 8.85 meter boven NAP. Daarmee is de sluis voorbereid op de stijging van de zeespiegel en draagt de sluis ook in de toekomst bij aan droge voeten in het noordwestelijke deel van de Randstad.

Selectieve onttrekking

Een belangrijk onderdeel van het project Zeesluis IJmuiden is de maatregel Selectieve Onttrekking. Via de zeesluis stroomt bij het schutten meer zoutwater het Noordzeekanaal in dan bij het schutten door de Noordersluis het geval is. Om natuur, land- en tuinbouw en de drinkwatervoorziening te beschermen tegen verzilting is een oplossing gevonden in het selectief afvoeren van dit zoute water via het Spui- en Gemaalcomplex IJmuiden.

Rijkswaterstaat bouwt daarvoor een dam in het Binnenspuikanaal, ten noorden van  de zeesluis, met onderin een opening. Omdat zoutwater zwaarder is dan zoetwater wordt uitsluitend het zoute water uit de diepe waterlagen via de opening naar zee afgevoerd, waardoor de waterkwaliteit in het Noordzeekanaal en de gebieden eromheen op peil blijft.

Aanleg Zeesluis

De aanleg van Zeesluis IJmuiden startte in juli 2016 en is in augustus 2021 afgerond. Dit was een intensieve periode van inventief bouwen, waarbij de ruimte beperkt was. Tijdens de bouw kon de scheepvaart via de bestaande kolken het sluizencomplex blijven passeren. Om overlast op de weg te voorkomen, werd al het materiaal en materieel over water aangevoerd. Vanwege de beperkte ruimte en de naastliggende sluiskolken is er vooral trillingsarm gebouwd.

Aan de sluis is alles groot. Zo wegen de twee operationele deuren en de reservedeur elk 3.000 ton. Ze hebben de grootte van een flatgebouw met een afmeting van 72 meter lang, 11 meter breed en 24 meter hoog. Voor de aanleg van de sluis is 300.000 kubieke meter beton gebruikt voor onder meer de wanden, de vloer en de deurkassen. Het beton is vervaardigd door een eigen betoncentrale op het bouwterrein. In totaal is ook nog eens 4.5 miljoen kubieke meter grond afgegraven.

Testen en oefenen

Nadat de bouw was afgerond, volgde afgelopen najaar een periode van oefenen en testen van de sluis. Hierin heeft Rijkswaterstaat samen met de bedienaars van het Centraal Nautisch Beheer, de sleepdiensten, de vletterlieden (zij leggen de schepen aan in de sluis), het loodswezen en de hulpdiensten de zeesluis getest. Belangrijk onderdeel van het oefenen met de sluis was het ervaren van de stromingen in de kolk en de krachten die ontstaan op de trossen door de waterstromen als gevolg van de uitwisseling van zoet- en zoutwater.

Openingshandeling terugkijken

Met het oog op corona en de geldende maatregelen was er rondom de officiële opening een kleine bijeenkomst. Deze vond plaats in het Sluis Operatie Centrum in aanwezigheid van direct betrokken partijen. Na de officiële openstelling sprak koning Willem-Alexander onder anderen met de bouwers van aannemersconsortium OpenIJ en bewoners uit de omgeving. Ook sprak de koning met bedienaars van de sluis en een vertegenwoordiging van het havenbedrijfsleven. Om iedereen zo veel mogelijk bij de openstelling te betrekken, was de openingshandeling te volgen via een online stream op www.openingzeesluisijmuiden.nl. De komende periode kunnen geïnteresseerden de openingshandeling hier terugkijken.

Samenwerking

Het project Zeesluis IJmuiden is een samenwerkingsverband van de convenantpartijen ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de provincie Noord-Holland, de gemeente Amsterdam samen met Port of Amsterdam en de gemeente Velsen. In opdracht van Rijkswaterstaat heeft Aannemersconsortium OpenIJ (BAM-PGGM en VolkerWessels) de zeesluis gebouwd. OpenIJ is de komende 26 jaar ook verantwoordelijk voor het onderhoud. Het project is  medegefinancierd vanuit het CEF-fonds (Connecting Europe Facility) van de Europese Unie.