Klimaatbestendige MRA kost miljarden, maar is goedkoper dan niets doen

Het klimaatbestendig maken van de bebouwde omgeving in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) kost € 12,6 miljard. Dat is enorm veel geld, maar de kosten kunnen vrijwel geheel worden gedekt uit de financiële baten die de maatregelen opleveren. De vermeden schade als gevolg van klimaatverandering is bijvoorbeeld goed voor een enorme kostenbesparing. Een schade van miljarden euro’s is onherroepelijk wanneer geen maatregelen worden genomen. Bovendien wordt de regio door klimaatadaptatie groener en aantrekkelijker om in te leven. De maatregelen kunnen dan ook worden gezien als investeringen: ze kosten geld, maar leveren ook waarde op in de vorm van baten. Dat blijkt uit onderzoek voor het NOVEX-gebied MRA in opdracht van de Metropoolregio Amsterdam en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).

Het gaat bij het klimaatbestendig maken van de regio onder meer om het vergroten van de capaciteit voor waterberging, het verlagen van het hitte-effect in stedelijke omgevingen en het voorkómen van verdroging. In de MRA kunnen deze kosten nagenoeg geheel worden gedekt uit financiële baten: circa € 11 miljard. Voor het restant zijn er voldoende kansen om de kosten te optimaliseren, blijkt uit het onderzoek. De grootste baten zijn de vermeden schades, het tegengaan van klimaatverandering en de stijging van waarde van vastgoed. De baten liggen niet alleen maar in de toekomst: extreem weer leidt ook nu al tot schade en veel overlast. Intense regenbuien leiden tot onbegaanbare wegen en water in kelders en huizen en tijdens hittegolven ervaren mensen gezondheidsproblemen met ieder jaar dodelijk slachtoffers tot gevolg.

In het programma NOVEX werken het Rijk, de provincies en de gemeenten samen aan een plan voor de inrichting van Nederland. De MRA is een van de zestien aangewezen gebieden waar grote ruimtelijke transities vragen om een apart ontwikkelperspectief. Een toekomstbestendige en evenwichtige metropool met meerdere kernen is de hoofdlijn van de gezamenlijke koers die de MRA en het Rijk hebben opgesteld.

Klimaatbestendige nieuwbouw

Als het om nieuwbouw gaat, is klimaatbestendigheid al langer het uitgangspunt in de MRA. De samenwerkende overheden in de regio hebben in 2022 afgesproken om dit op te nemen in hun beleid. Zij ondertekenden hiervoor de ‘Intentieovereenkomst Klimaatbestendige Nieuwbouw’. De onderliggende kaders voor de intentieovereenkomst waren, samen met andere regionale voorbeelden, de basis voor de ontwikkeling van de landelijke ‘maatlat’ voor een groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving door de rijksoverheid.

Met deze maatlat geeft het Rijk de bouwsector en overheden duidelijkheid over de criteria om te bouwen in een veranderend klimaat. Zo wordt ervoor gezorgd dat nieuwe gebouwen en hun omgeving bestand zijn tegen bijvoorbeeld overstromingen, wateroverlast, droogte, hitte en bodemdaling. Hierbij is het uitgangspunt ‘groen, tenzij’, en hebben maatregelen de voorkeur die zowel de gevolgen van een veranderend klimaat opvangen als een bijdrage leveren aan biodiversiteit en gezondheid.

Bestaande bebouwde omgeving

In het kader van de Uitvoeringsagenda voor het NOVEX-gebied MRA zijn de adviesbureaus Arcadis, Rebel en The Positive Lab gevraagd om onderzoek te doen naar de investeringen die nodig zijn voor klimaatadaptatie van nieuwbouw én de reeds bestaande bebouwde omgeving in de MRA. Daarmee wordt inzicht verkregen in de maatregelen en investeringen die nodig zijn en de omvang van de financiële baten en vermeden schade. Op die manier wordt in kaart gebracht waar kan worden begonnen met het bekostigen van een klimaatbestendige MRA.

In de kosten van ruim € 12 miljard zijn de meerkosten voor beheer en onderhoud meegenomen. Die bedragen voor de komende dertig jaar ongeveer € 6 miljard, en daarmee bijna de helft van de totale opgave. Klimaatbestendigheid gaat dan ook niet om een eenmalige uitgave, maar om een structurele verhoging van de kosten in de gebouwde omgeving. Deze kosten zijn hoog ingeschat: met kostendalingen door innovatie en efficiënter beheer is geen rekening gehouden in het onderzoek. Daarnaast liggen er nog kansen om meer ruimte te maken voor goedkopere groene maatregelen.

Kansen op bedrijventerreinen

Een fors deel van de geraamde kosten gaat naar de maatregel ‘berging onder verhard oppervlak’ tegen wateroverlast en ook de maatregel ‘licht ophoogmateriaal’ tegen bodemdaling loopt in de papieren. In de analyse van de kosten en de baten valt onder meer op dat maatregelen op bedrijventerreinen een groot positief saldo hebben, waarmee kleinere negatieve saldo’s in andere gebieden kunnen worden gecompenseerd. Dit komt doordat, in verhouding, de kosten van maatregelen op bedrijventerreinen veel lager zijn.

Meer positieve effecten

Niet alle baten zijn in euro’s uit te drukken, bijvoorbeeld het effect van hitte op gezondheid en het versterken van biodiversiteit. De onderzoekers denken dat er een grote kans is dat het totaal aan baten hoger uitpakt door baten die wel relevant en significant zijn, maar niet in de analyse zijn meegenomen door gebrek aan data of beschikbare methoden om deze in geld uit te drukken. Denk daarbij aan het versterken van de sociale cohesie (in een koele en groene omgeving ontmoeten mensen elkaar vaker), een beter vestigingsklimaat en minder gebruik van drinkwater (als gevolg van minder besproeiing).

Meer onderzoek en pilots

De analyse die is gemaakt, geeft niet alleen antwoorden, maar roept ook vragen op. Bijvoorbeeld over de specifieke berekening van baten. In de rapportage geven de adviesbureaus aan dat het verstandig is om hier diepgaander onderzoek naar te doen. Tegelijkertijd geeft het onderzoek aanleiding om direct aan de slag te gaan. Duidelijk is dat een groot deel van de baten bestaat uit schade die wordt vermeden door het toepassen van maatregelen.

De resultaten van de verkenning stemmen de onderzoekers positief: de MRA kan met bekostiging uit financiële baten klimaatbestendig worden gemaakt.  Tegelijkertijd merken ze op dat de analyse slechts een verkenning is, die vraagt om een verdere concretisering. ‘Niettemin zien wij veel waarde in vervolgonderzoek, temeer omdat de MRA hiermee leidend kan zijn voor het klimaatbestendig maken van de rest van Nederland.’

Regio en Rijk hebben daarom afgesproken om een aantal pilots op te starten in diverse MRA-gemeenten om te komen tot investeringsmodellen voor klimaatadaptatiemaatregelen in zowel de bestaande bebouwde omgeving als bij nieuwbouw.

Verkennende analyse

Hier vindt u de volledige verkennende analyse Klimaatadaptatie bebouwde omgeving – Baten en bekostiging MRA. Lees voor een compleet beeld de PowerPoint van Arcadis de Klimaat Adaptatie Impact MRA Rapportage- oktober 2023 waarin wordt ingegaan op impact met focus op de kosten.