EVMRA 2023: Economie MRA draait op volle toeren, maar grenzen zijn in zicht

De economie van de Metropoolregio Amsterdam (MRA) wordt gekenmerkt door een sterk verdienvermogen, grote vermogens van huishoudens en een uitstekende bereikbaarheid van voorzieningen. De klappen van de coronacrisis heeft de regionale economie grotendeels achter zich gelaten. Na een unieke krimp van het bruto regionaal product met 7,7% in 2020, volgde een groei van 6,4% en 7,8% in respectievelijk 2021 en 2022. Voor de jaren 2023 en 2024 is de verwachte groei ongeveer 3,0%, een gunstig cijfer vergeleken met Nederland als geheel en ons omringende landen. Niet iedereen profiteert echter in gelijke mate van de welvaartsgroei. De regio kent relatief hoge werkloosheid, zeer hoge fijnstofemissies en forse verschillen in inkomens en vermogens. Dat blijkt uit de Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam (EVMRA) 2023, die op 11 juli zijn gepresenteerd.

Sofyan Mbarki (wethouder Economische Zaken gemeente Amsterdam en voorzitter van het MRA-platform Economie): ‘Het goede nieuws van deze Economische Verkenningen is dat de Metropoolregio Amsterdam hersteld is van de coronapandemie en dat de werkgelegenheid op peil is. Tegelijkertijd bevat het rapport ook een nadrukkelijke boodschap: we moeten fundamentele keuzes maken. Als we die duurzame metropoolregio – waar iedereen meedoet en meeprofiteert – echt vorm willen geven, dan moeten we gezamenlijk grote stappen zetten. We moeten als regio samen inzetten op een betere verdeling van welvaart, het vergroten van kansengelijkheid in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, de verduurzaming van onze economie en beter inspelen op de digitale transities.’

Veel onzekerheden, maar economische ontwikkeling gunstig

De EVMRA 2023 zijn opgesteld tegen een achtergrond van grote onzekerheden. Zo is er de oorlog in Oekraïne, toegenomen wantrouwen tussen de Verenigde Staten en China, economische instabiliteit in delen van Europa en toenemende maatschappelijke spanningen rond urgente opgaven rondom stikstof, de energietransitie en de woningmarkt.

Toch is de economische ontwikkeling van de MRA gunstig met een dalende werkloosheid, een toenemende arbeidsparticipatie en relatief hoge economische groei. Wel is er spanning tussen enerzijds een hoog materieel welvaartsniveau voor velen en aan de andere kant maatschappelijk ongemak, zorgen over de toekomst (klimaatverandering, vergrijzing) en een ongelijke verdeling van mogelijkheden van mensen om vorm te geven aan hun eigen bestaan. 

Brede welvaart

Om deze spanning beter in kaart te brengen, is in deze editie van de EVMRA ruim aandacht voor ‘brede welvaart’. In het brede welvaartsperspectief wordt de kwaliteit van leven hier en nu afgezet tegen de effecten daarvan elders in de wereld en later in de tijd. Centraal staan de fundamentele keuzes die hieruit voortvloeien.

In termen van brede welvaart is de uitgangspositie van de MRA sterk, maar staat de regio onder druk. Fundamentele keuzes en investeringen zijn nodig om langetermijnambities te kunnen realiseren. De MRA staat met name voor grote opgaven op het gebied van klimaat, energie, ruimtegebruik en kansengelijkheid. Deze uitdagingen zijn alleen in gezamenlijkheid het hoofd te bieden. De kracht, wendbaarheid en weerbaarheid die zo kenmerkend is voor de economie van de MRA, maakt dat de regio in deze grote transities een voortrekkersrol kan vervullen.

Groei in de MRA

De MRA groeit in vergelijking met Nederland relatief hard, zowel in productie en werkgelegenheid als in de totale bevolkingsomvang. De arbeidsmarkten van alle deelregio’s van de MRA profiteren daarvan. Met name in Zaanstreek-Waterland, IJmond, Zuid-Kennemerland en Gooi en Vechtstreek is de werkloosheid bijzonder laag, met percentages van minder dan 4 procent. Dit illustreert de sterke onderlinge verbondenheid van de arbeidsmarkten van de deelregio’s, die zich uit in forse woon-werkpendelstromen binnen de MRA.

Hoewel de bevolking van de MRA nog steeds groeit (met 1,0 procent in 2022 en naar verwachting 1,5 en 1,3 procent in respectievelijk 2023 en 2024), wijzigt de samenstelling van de bevolking de afgelopen jaren sterk. Steeds meer mensen verlaten de MRA om zich elders in Nederland te vestigen. Deze groep is groter dan het aantal mensen uit andere Nederlandse regio’s dat zich in de MRA vestigt. Tegelijkertijd neemt het buitenlandse migratiesaldo fors toe, voornamelijk vanuit West- en Zuid-Europa, Azië en Amerika, waardoor per saldo de bevolking nog steeds toeneemt.

Groei niet meer vanzelfsprekend

De gunstige economische langetermijnontwikkeling die zo kenmerkend was voor de MRA in de afgelopen decennia is niet langer vanzelfsprekend. Een deel van die ontwikkeling was het gevolg van het benutten van de agglomeratiekracht van de regio. De huidige en toekomstige economische groeimogelijkheden worden beperkt door krapte op de arbeidsmarkt en de afnemende groei van de arbeidsproductiviteit. De gevolgen voor onder meer de woningbouwopgave en de energietransitie zijn groot. Nu al ontstaan vertragingen in de urgente transities door enerzijds een gebrek aan handen en anderzijds een veelheid aan ruimteclaims. Keuzes met betrekking tot de gebouwde omgeving, duurzaamheid, transport en toerisme zijn essentieel om op lange termijn de structuur van de economie te versterken en te verduurzamen, met behoud van een inclusieve arbeidsmarkt.

Op het gebied van zowel arbeids- als woningmarkt, het sociale domein, het vestigingsklimaat en infrastructuur- en verduurzamingsopgaven moeten in de MRA scherpe en ingrijpende keuzes worden gemaakt die de regio – en niet in de laatste plaats toekomstige generaties – ten goede komen. De ambities voor de verduurzaming van het economisch systeem op de lange termijn, het blijvend investeren in het verdienvermogen van de economie en het zorg dragen voor een eerlijke verdeling van de welvaart vanuit het principe van kansengelijkheid voor iedereen, verdienen daarbij prioriteit en zijn een grote opgave voor Europa, Rijk, regio en gemeenten.

Over EVMRA

De EVMRA is een jaarlijkse publicatie, waarin de laatste cijfers en inzichten over de economische ontwikkeling staan in de 30 gemeenten van de MRA in de provincies Noord-Holland en Flevoland. De EVMRA zijn op 11 juli 2023 gepresenteerd door prof. dr. Henri de Groot, hoogleraar Regionaal Economische Dynamiek aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en dr. Arjan Heyma, adjunct-directeur van SEO Economisch Onderzoek. De presentatie vond plaats voorafgaand aan het jaarlijkse netwerkevenement State of the Region, waar ‘Anders kijken, anders doen’ centraal stond.

Op deze pagina vindt u de bijlagen bij de EVMRA 2023 en alle voorgaande edities van de EVMRA.

Gemaal De Cruquius in de gemeente Haarlemmermeer. Een foto van het gemaal siert de voorkant van de EVMRA 2023