Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam (EVMRA) 2020

Op dinsdagavond 16 juni 2020 organiseerden het MRA Bureau en Economische Zaken van de gemeente Amsterdam een bijzonder programma over onze economie ná corona. De talkshow werd via livestream uitgezonden vanuit Studio Desmet te Amsterdam. Hieronder een kort verslag. De volledige uitzending is hier terug te kijken.

‘We gaan vanavond ideeën ophalen’, zei presentator Marijke Roskam aan het begin van de talkshow, gewijd aan de Economische Verkenningen MRA 2020. ‘Ideeën over hoe we de coronapandemie het hoofd kunnen bieden. Wat is er nodig voor herstel? Welke gevolgen heeft corona voor de arbeidsmarkt? Met welke structurele veranderingen kunnen we sterker uit deze crisis komen?’

In een ‘coronaproof-studio’ ontving Roskam diverse gasten om deze vragen te beantwoorden. Zo’n 200 mensen keken mee via de livestream en konden vragen stellen, ideeën aandragen en hun stem laten horen in diverse polls.

Investeren

Victor Everhardt (voorzitter van het platform Economie van de MRA en wethouder Financiën en Economische Zaken van de gemeente Amsterdam) trapte af. ‘De MRA wordt hard geraakt door corona. Heel veel ondernemers verkeren in zwaar weer en heel veel mensen zijn bang voor hun baan. Dit betekent dat we de brand zo snel mogelijk moeten blussen, maar ook vooruit moeten kijken. We moeten perspectief bieden en dat moeten we met elkaar doen.’

Is een Green Deal voor de MRA een optie? Everhardt: ‘De plannen daarvoor stonden al in de steigers. We zijn op zoek naar nieuwe werkgelegenheid en daarin kan een Green Deal voorzien. Ook op Europees niveau wordt een Green Deal gezien als een van de motoren die nieuwe banen kan creëren. Investeren in duurzaamheid biedt dus zeker kansen, maar we hebben nog meer opties.’

Sectorstructuur

Hoe wordt de MRA geraakt door corona? Wat zijn de cijfers? Prof. dr. Henri de Groot (hoogleraar Regionaal Economische Dynamiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam en hoofdauteur van de Economische Verkenningen MRA), presenteerde net als tijdens een ‘gewone’ State of the Region (de dag waarop de EVMRA normaal gesproken worden gepresenteerd) de recente cijfers en inzichten.

‘Corona brengt grote onzekerheden met zich mee,’ zei De Groot, ‘omdat niemand weet hoe mensen reageren op de pandemie en dus welke effecten het virus zal hebben.’ De coronacrisis levert een gelijktijdige vraag- en aanbodschok op, ‘een unieke combinatie, die ik als econoom nog nooit heb meegemaakt.’ Wel wordt duidelijk dat de hoop op een ‘scherpe V’ (sterke krimp gevolgd door sterke groei) verdampt – de crisis zal langer duren. ‘De 6 procent krimp die het CPB vandaag voorspelt lijkt mij een goede voorspelling.’ Analyses van SEO verwachten een krimp tussen de 4,7 tot zelfs 13,7 procent in de MRA.

Waar vallen de grootste klappen? De sectorstructuur van de MRA biedt houvast om deze vraag te beantwoorden. In de befaamde ‘bollenfiguur’ van De Groot (zie hieronder) is te zien dat de groei in de MRA sterk drijft op ICT en financiële diensten, en specialistische zakelijke diensten (de bollen rechtsboven, dit bekent dat de MRA hierin uitblinkt ten op zichtte van de rest van Nederland). De grijze kleur geeft aan dat deze sectoren niet tot gemiddeld geraakt worden door de coronacrisis. Rode cirkels (Overige zakelijke diensten, Horeca, Cultuur, sport en recreatie en deels Vervoer en opslag) krimpen juist sterk. Groen gekleurde sectoren (Zorg en Overheid) zullen groeien, maar deze sectoren dragen relatief weinig bij aan de economie van de MRA.

Welke beleidsimplicaties leveren deze cijfers op? De Groot: ‘Voorkom dat bedrijven omvallen. Maar bedenk ook dat niet elk bedrijf kan worden gered en ook niet hoeft te worden gered. Ik maak me zorgen over de impact op ons menselijk kapitaal. De gevolgen op het onderwijs zijn groot: als een zwakke groep lange tijd geen onderwijs krijgt, kan dat op de lange termijn tweedelingen in de maatschappij versterken. Tegelijkertijd biedt het onderwijs op afstand ook een kans, bijvoorbeeld als proeftuin voor levenslang leren.’

Herstel

Wat zijn de voorwaarden voor economisch herstel? Marieke Blom(hoofdeconoom ING Nederland)enPieter Gautier(hoogleraar Arbeidseconomie) schoven aan om over deze belangrijke vraag van gedachten te wisselen. ‘De eerste fase – het opvangen van de eerste economische klap – heeft Nederland goed doorstaan’, zegt Gautier. ‘Maar nu wordt het ingewikkelder. Wat als er een tweede golf in de pandemie komt of deze nog veel langer gaat duren? We kunnen niet oneindig alle arbeidsrelaties in stand houden, zoals we nu doen met de overheidssteun voor bedrijven, waardoor de lonen grotendeels worden doorbetaald. Als de pandemie lang gaat duren, moeten mensen doorstromen van banen die nu onder druk staan – zoals in de luchtvaartsector of vleesindustrie – naar banen die nu wel nodig zijn, zoals in de zorg.’ Een slim voorbeeld komt van hotelketen Marriott, die in de VS personeel ‘uitleende’ aan supermarkten, waar wel veel werk is.

Blom: ‘Er zijn twee ‘werelden’ mogelijk: eentje waarin de invloed van het virus relatief snel verdwijnt zodat je de economie en de arbeidsmarkt wilt ‘bevriezen’, waarna je die weer laat ontdooien zodra dat kan. En een ‘tweede wereld’, waarin de pandemie veel langer duurt en dan wil je verschuivingen op de arbeidsmarkt juist versnellen. Persoonlijk ben ik nog niet zo ver om het eerste scenario los te laten. Ik denk dat de overheid daar voorlopig ook op moet inzetten. Het kost veel geld, maar dat is het waard gezien wat het kan opleveren.’

Aan welke knoppen moet de overheid draaien om het herstel te bespoedigen? Gautier: ‘Draai niet aan te veel knoppen. Het terugdraaien van de CO2-belasting is bijvoorbeeld geen goed idee.’ Blom: ‘De overheid moet zich er bewust van zijn dat de transitie naar een post-corona- en duurzamere economie veel pijn gaat kosten. Het verliezen van je baan is een van de ergste dingen die een mens kan overkomen en als dat op grote schaal gebeurt, kan dat resulteren in wantrouwen, ook tegen de politiek. Dat keert zich tegen je als je de transitie naar een duurzame en veerkrachtigere economie wilt vormgeven. Het Rijk moet dus investeren in nieuwe banen, bijvoorbeeld door huizen te isoleren of nieuwe ov-infrastructuur aan te leggen.’

Gedurfde keuzes

Prof. dr. Maarten Hajer (hoogleraar Urban Futures aan de Universiteit Utrecht, directeur Urban Futures Studio) en Otto Raspe(hoofd RaboResearch Nederland, Regio’s en Thema’s) spraken over de vraag welke veranderingen de coronacrisis teweegbrengt. Raspe ziet, mede gestoeld op eigen onderzoek, dat ‘de vastberaden staat’ een blijvende trend is. ‘Net als het streven naar brede welvaart in plaats van een op competitie gerichte samenleving.’ Hajer zei die ontwikkeling te herkennen, waarbij hij aantekent dat deze ontwikkelingen ook al te zien waren voordat corona zich manifesteerde. ‘Maar het idee dat de rol van de overheid groter wordt, lijkt me een blijvertje. Ook omdat we dat economisch gezien nodig hebben, bijvoorbeeld in de vorm van missie-gedreven beleid.’

Hajer adviseert de MRA om de rust te nemen om langetermijnplannen te maken. ‘Je moet de verbeelding van mensen aanspreken over wat de toekomst van Groot-Amsterdam kan zijn. Laat zien welke opties er zijn en neem mensen mee in het verkennen van de mogelijkheden.’ Raspe: ‘Tokyo is de stad aan het herinrichten. Mobiliteit is een groot probleem, en daarom wordt ingezet op individueel elektrisch vervoer, en niet op ov. Dat soort gedurfde keuzes moet je onderzoeken.’

Begeleiden naar werk

Wat zijn de gevolgen van de arbeidsmarkt? Prof. dr. Bas ter Weel (hoogleraar Economie aan de Universiteit van Amsterdam, directeur SEO, lid Commissie-Borstlap) denkt dat de MRA relatief goed reageert op de crisis. ‘Wat we nodig hebben, zijn weerbare mensen die niet bang zijn om te investeren in scholing en het ontwikkelen van vaardigheden. En we hebben wendbare bedrijven nodig: bedrijven die mensen durven aan te nemen. Aan beide kanten is verbetering nodig.’ Overigens was aangekondigd dat Zakaria Boufangacha (arbeidsvoorwaardencoördinator FNV) ook zou meedoen aan deze discussieronde, maar hij was op het laatste moment verhinderd.

De overheid moet onder meer inzetten op het beter en intensiever begeleiden van mensen op zoek naar werk. ‘Het MRA-programma House of Skills is daar een goed voorbeeld van’, zei Ter Weel. ‘Ook het UWV moet meer mogelijkheden krijgen om mensen te begeleiden. De verlenging van de WW tijdens de crisis is ook verstandig; je moet mensen niet kansloos laten zoek naar banen die er toch niet zijn.’

‘We hopen dat deze talkshow enkele denk- en handelingsrichtingen heeft laten zien’, zei Marijke Roskam ter afsluiting. Dat de coronacrisis ook nieuwe mogelijkheden blootlegt, maakte deze uitzending in elk geval duidelijk: de kijkers gaven via een poll deze digitale variant van de State of the Region een 8.

De presentatie van de Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam 2020 en de State of the Region zijn noodgedwongen verplaatst naar het einde van dit jaar. Houd deze website en onze social mediakanalen in de gaten voor aankondigingen. Hier kunt u zich abonneren op onze nieuwsbrief.