Onderzoek PBL: circulaire doelen nog ver buiten bereik

De afgelopen jaren is er nauwelijks vooruitgang geboekt bij het realiseren van een volledig circulaire economie in 2050. Het gebruik van de meeste grondstoffen is niet gedaald. Alleen het gebruik van fossiele brandstoffen daalde, maar deze daling was een incidenteel gevolg van de corona-lockdown. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de tweejaarlijkse Integrale Circulaire Economie Rapportage.

Om de kabinetsdoelen alsnog in zicht te brengen, is volgens het PBL meer verplichtend beleid nodig. Ook is het cruciaal dat producten al in de ontwerpfase zo worden vormgegeven, dat hoogwaardige recycling, langduriger gebruik en minder inzet van nieuwe grondstoffen mogelijk zijn.

Mismatch tussen doelen en beleid

Het PBL noemt het ‘prijzenswaardig’ dat de Nederlandse overheid ambitieuze doelen heeft op het gebied van circulariteit, maar voorlopig is sprake van een mismatch tussen de doelen en het ingezette beleid. Het huidige beleid richt zich immers vooral op vrijwillige afspraken en dat is niet voldoende om een transitie te realiseren die het grondstofgebruik radicaal efficiënter maakt. Daar is een ‘herziening van de spelregels’ voor nodig, aldus het PBL. Voor het realiseren van een circulaire economie is meer ‘drang en dwang’ nodig, zoals verplichte aandelen secundair materiaal in producten.

Grondstoffentrends gaan verkeerde kant op

Verschillende grondstoffentrends gaan de verkeerde kant op, constateert het PBL. Zo zijn de hoeveelheden verbrand en gestort afval in Nederland toegenomen. Ook zijn er meer risico’s voor de levering van kritieke grondstoffen, waardoor vooral elektronica en de duurzame energietechnologie worden geraakt. Daarnaast is de hoeveelheid plastic verpakkingen de afgelopen jaren toegenomen en is de gebruiksduur van meubels en kledingstukken korter geworden. Dit is zorgwekkend, stelt het PBL. Kleding is zeer milieubelastend: met slechts 0,5% van het gewicht van het totale Nederlandse grondstoffengebruik veroorzaakt kleding ruim 10% van de totale milieubelasting.

Laagwaardige recycling

In Nederland wordt 78% van het afval gerecycled en daarmee loopt Nederland in Europees voorop op het gebied van recycling, maar het gaat grotendeels om laagwaardige recycling. Doordat materiaalstromen niet goed van elkaar worden gescheiden, worden ze alsnog verbrand of laagwaardig toegepast in bijvoorbeeld bermpaaltjes. Omdat Nederland stuurt op de hoeveelheid ingezameld afval ontbreken prikkels om afvalstromen zo zuiver mogelijk te houden en hoogwaardig te recyclen. Bijvoorbeeld door van een petfles weer een petfles te maken. Hiervoor is sturing nodig op beleid per productgroep.

Integrale Circulaire Economie Rapportage

Op de website van het PBL vindt u alle informatie over de Integrale Circulaire Economie Rapportage.