New Towns roepen minister op tot actie om voormalige groeikernen toekomstbestendig te maken

De leefbaarheid en sociale samenhang in voormalige groeikernen verslechteren in een versneld tempo. Directe actie is nodig om deze zogenoemde ‘New Towns’, zoals Purmerend en Almere, toekomstbestendig te maken. En dat kunnen de gemeenten niet alleen. Dat blijkt uit het onderzoeksrapport ‘Zorgen voor New Towns; van groeikern tot aandachtsgebied’ dat woensdag 13 november 2024 in Nieuwspoort in Den Haag is overhandigd aan minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.

In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de New Town Alliantie, waarin zeven voormalige groeikernen zijn verenigd, is de afgelopen maanden onderzoek verricht door het Verwey-Jonker Instituut, Bureau Louter en Platform31.

Grootschalige veroudering

De vele wijken die in de jaren ’70 en ’80 in korte tijd in de New Towns zijn gebouwd, verouderen nu in hoog tempo en vertonen zorgelijke patronen, zo blijkt uit het onderzoek. Hele wijken zijn aan herstructurering en vervanging toe. Bovenal lopen voorzieningen achter op de behoeften van de bewoners. Het onderzoek laat zien dat er vooral een tekort is aan sociaal-culturele voorzieningen, jongerenvoorzieningen en voorzieningen om ontmoeting te bevorderen. Dit heeft een negatief effect op de woonaantrekkelijkheid.

In deze wijken wonen veel mensen naar volle tevredenheid, zegt minister Keijzer, die eerder in haar loopbaan werkte voor de gemeente Almere en wethouder was in Purmerend. ‘Tegelijkertijd dreigen deze steden minder aantrekkelijk te worden. De New Town Alliantie vraagt aandacht voor deze ontwikkelingen.’

Afnemende woonaantrekkelijkheid

De afnemende woonaantrekkelijkheid zorgt voor een veranderde bevolkingssamenstelling in de New Towns. De keuze voor het opbouwen van een leven in de voormalige groeikernen is vaak een praktische keuze. Betaalbare huur- en koopprijzen zijn belangrijke redenen om te verhuizen naar een New Town. Tegelijk laat het onderzoek zien dat huishoudens met meer financiële middelen naar nieuwere wijken verhuizen of de stad verlaten. Dit zorgt voor een toenemende druk op de leefbaarheid.

Dringend hulp nodig

De schaal en complexiteit van de renovatie- en herstructureringsopgave vraagt om financiële middelen die de draagkracht van de gemeenten overstijgen. De New Town Alliantie doet daarom een beroep op het Rijk om te investeren en de New Towns op te nemen in landelijke beleidsinstrumenten, zoals de Nota Ruimte, het Volkshuisvestingsfonds en strategische investeringsagenda’s. De Alliantie schat de investeringsbehoefte op € 3 miljard, aangevuld met expertise en regelgevingsruimte.

Lessen voor huidige bouwplannen

De New Town Alliantie heeft het kabinet recent al opgeroepen om bij de huidige bouwplannen het sociale cement niet te vergeten. ‘We zijn het resultaat van een van de grootste bouwopgaven die Nederland heeft gekend, dus we weten het nodige over volkshuisvesting en ruimtelijke ordening. De belangrijkste les: focus niet op de korte termijn’, zegt Michel Bezuijen, voorzitter van de New Town Alliantie en burgemeester van Zoetermeer. ‘Er zijn investeringen in het sociale weefsel en de voorzieningen nodig om de leefbaarheid langdurig te borgen.’

Bijdragen aan de woonvraag van nu

New Towns waren een oplossing voor huisvestingsvraagstukken en kunnen dat nog steeds zijn, met de aanhoudende druk op de woningmarkt. De New Towns waren en zijn aantrekkelijk voor jonge gezinnen, met een gunstige prijs-kwaliteitverhouding van een huis met tuin. De gemeenten werken zelf al hard aan het meer toekomstbestendig maken van hun steden. Zo doen zij al veel investeringen in buurtvoorzieningen en jongerenwerk. Met extra hulp worden grotere problemen voorkomen en kunnen de voormalige groeikernen een belangrijke bijdrage blijven bieden aan de woonvraag van nu.

Over New Towns

De New Town Alliantie bestaat uit zeven voormalige groeikernen, steden die in opdracht van het Rijk met name in de jaren ’70 en ’80 stormachtig zijn gegroeid. Dit zijn de gemeenten Almere, Capelle aan den IJssel, Helmond, Nieuwegein, Nissewaard, Purmerend en Zoetermeer. Samen met andere gemeenten werden zij in de Tweede Nota Ruimtelijke Ordening als groeikern aangewezen, als antwoord op het woningvraagstuk van toen. Inmiddels wonen er ongeveer 1,3 miljoen mensen in een New Town.

Lees het onderzoekrapport ‘Zorgen voor New Towns’ op de website New Towns Alliantie.

Purmerend, Tramplein 2024. Veel forenzen maken gebruik van het busvervoer tussen Purmerend en Amsterdam