Nederlands
EnglishWe leven in onzekere tijden en er staan ons grote uitdagingen te wachten. Maar met brede welvaart als ‘denk- en doekader’ biedt de Metropoolregio Amsterdam (MRA) een passend ruimtelijk en bestuurlijk schaalniveau om gezamenlijk te werken aan een weerbare, wendbare en welvarende regio. Dat is de hoofdboodschap van de Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam (EVMRA) 2024 die op dinsdag 9 juli zijn gepresenteerd.
In de OBA Oosterdok in Amsterdam kwamen beleidsmakers, politici en onderzoekers bijeen om te discussiëren over de Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam 2024. Traditiegetrouw presenteerde Henri de Groot, hoogleraar Regionaal Economische Dynamiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam, de belangrijkste analyses en conclusies. Arjan Heyma, adjunct-directeur en hoofd cluster Arbeid van SEO Economisch Onderzoek, besprak de recente ontwikkelingen op de arbeidsmarkt van de MRA. De bijeenkomst werd gemodereerd door Marijke Roskam.
Symbolische foto
‘De foto op de voorkant van de Economische Verkenningen is een prachtige symbolisering van het tijdsgewricht waarin de MRA zich momenteel bevindt’, zei De Groot. ‘We zien de Melkwegbrug in Purmerend. De voorloper van deze brug komt uit de middeleeuwen en verbond het platteland met de stad. Zonder deze brug geen melk voor de Amsterdammers. De huidige brug op de foto is een gecompliceerd bouwwerk en laat zien dat de MRA zich in toenemende mate in allerlei bochten moet wringen om deze verbinding in stand te houden. Er waren complexe aanpassingen nodig aan de brug, het voetgangers- en fietspad en ook de waterweg eronder, om te voldoen aan veeleisende regelgeving en de complexiteit van de fysieke situatie. Maar gelukkig was er een Amsterdams architectenbureau met veel verbeeldingskracht dat in staat was een creatieve en kunstzinnige oplossing te vinden. De brug is gebouwd in 2012, wat net als nu een onzekere tijd was. Dit wijst ons op de mogelijkheden en het belang om ook in onzekere tijden te blijven investeren in de toekomst. En staand voor de brug ervaart iedereen een ingewikkeld dilemma: kies ik voor de steile maar korte weg over de hoge brug of juist voor het lange maar vlakke fietspad?’
Nieuwe balans
De MRA heeft enkele grote uitdagingen voor de boeg, zoals klimaatverandering, groeiende ongelijkheid en ingrijpende transities in ICT en digitalisering. ‘Deze uitdagingen vragen om fundamentele keuzes. We zijn als samenleving zoekende naar een nieuwe balans tussen economische voorspoed, sociale inclusiviteit en duurzaamheid. Brede welvaart biedt als denk- en doekader houvast. Het laat ons zien welke afruilen noodzakelijk zijn en welke consequenties onze keuzes hebben. Daarnaast helpt brede welvaart om te komen tot een narratief en perspectief: waar willen we met z’n allen naartoe?’, sprak De Groot.
Een blik op de huidige brede welvaart van de MRA laat zien dat de economie prima rapportcijfers scoort, hoewel de krapte op de arbeidsmark nijpend is. ‘De grote volatiliteit in de ontwikkelingen in het bruto regionaal product (brp) laten zien dat de MRA met haar sterke internationale karakter kwetsbaar is bij tegenwind, maar ook weerbaar en wendbaar is. Wat betreft duurzaamheid zien we een gemengd beeld: ja, er is vooruitgang, maar het tempo is nog niet hoog genoeg als we de gestelde doelen willen halen. De sociale indicatoren tonen dat de armoede daalt, maar dat deze in vergelijking met Nederland groot is. De ongelijkheid is in internationaal perspectief laag, maar loopt wel op in de MRA.’
Krapte op de arbeidsmarkt
Arjan Heyma zoomde in op de arbeidsmarkt. ‘De krapte op de arbeidsmarkt is onmiskenbaar groot. Dit komt deels door de gunstige conjunctuur, maar een belangrijke en meer structurele onderliggende factor is de vergrijzing, waardoor het aanbod van arbeid achterblijft bij de huidige en verwachte vraag.’ Heyma ziet ruwweg drie oplossingsrichtingen: zorg voor meer aanbod, zorg voor minder vraag en zorg voor een betere aansluiting tussen vraag en aanbod. ‘Als we deze oplossingen afpellen,’ zei Heyma, ‘zien we dat de oplossingen best moeilijk te realiseren zijn.’
Neem het vergroten van het aanbod. ‘Het is lastig dit te vergroten, want de arbeidsparticipatie in Nederland is al heel hoog en bijna niet meer te verhogen. Een andere optie is het beter benutten van het onbenut arbeidspotentieel, maar helaas betreft dit maar een paar procent van de beroepsbevolking. We zijn er namelijk al behoorlijk goed in geslaagd om deze groep bij de arbeidsmarkt te betrekken.’ Een andere oplossing is het vergroten van de arbeidsmigratie. ‘Dit is slechts een kortetermijnoplossing, want ook arbeidsmigranten consumeren en ook zij worden ouder.’
Het verminderen van de arbeidsvraag is eveneens lastig. Heyma: ‘We doen als Nederlands ons best om de arbeidsproductiviteit te verhogen, maar de trend is de andere kant op: de groei neemt al decennia juist af.’ Het wijzigen van de sectorstructuur door in te zetten op sectoren die minder arbeid vragen, is een ingewikkelde en gevoelige discussie, ‘die ik hier even buiten beschouwing laat’, glimlachte Heyma. Een betere aansluiting van vraag-aanbod is onverminderd noodzakelijk maar ook geen ‘silver bullet’. ‘Dit betekent inzetten op een leven lang ontwikkelen, mensen beter opleiden en mensen makkelijker inzetbaar maken. Belangrijk, maar ook hier blijkt het structureel verankeren van Leven Lang Ontwikkelen in onze samenleving lastig.’
Fundamentele keuzes
Na een korte blik op de ontwikkelingen van de bevolking en de woningmarkt door De Groot, het beantwoorden van vragen uit de zaal en de aanbieding van de Economische Verkenningen aan Sofyan Mbarki, de voorzitter van het platform Economie van de MRA (tevens wethouder van de gemeente Amsterdam), sloot de bijeenkomst af met een paneldiscussie. Deelnemers waren Jessica Peters (directeur Amsterdam Economic Board), Abel d’Ailly (ministerie van Economische Zaken), Sofyan Mbarki, Henri de Groot en Arjan Heyma.
D’Ailly vestigde de aandacht op het belang van perspectief bij het beoordelen van cijfers over brede welvaart. D’Ailly: ‘Op veel punten gaat het heel goed met de MRA en Nederland. Zo is het vertrouwen in andere mensen de afgelopen tien jaar elk jaar gestegen. Het vertrouwen in de Tweede Kamer is gedaald, maar het vertrouwen in burgemeesters, ambtenaren en de Europese Unie neemt daarentegen toe. De armoede is de afgelopen tien jaar gehalveerd. Ondanks deze mooie cijfers zijn veel mensen somber gestemd. Hoe verklaren we deze perceptie?’
Peters brak een lans voor het maken van fundamentele keuzes. ‘Er gaat inderdaad veel goed, maar de tijd staat niet stil. Zo neemt de ongelijkheid toe en dat vraagt om een antwoord. Om wendbaar en weerbaar te blijven, moeten we fundamentele keuzes maken om de MRA toekomstbestendig te maken. Dit vereist een gemeenschappelijk beeld van hoe die toekomstbestendige economie en samenleving eruitziet. Daarin moeten we ook de stem van toekomstige generaties meenemen, net als die van mensen die elders wonen.’
Mbarki: ‘Het is heel belangrijk om het gesprek te voeren over welke fundamentele keuzes nodig zijn om een welvarende toekomst veilig te stellen. Het kan niet allemaal én-én zijn. Als stad doet Amsterdam het economisch goed, maar wat is welvaart waard als er geen betaalbare plek voor je is als je hier studeert? De toegankelijkheid van de stad en regio staat voor veel groepen onder druk. Het is dus hoog tijd voor keuzes. Hier praten we al langer over, maar nu moeten we het ook écht gaan doen. Brede welvaart biedt het perspectief dat ons daarbij kan helpen.’
